মানুহৰ নেজৰ কাহিনী

 মানুহৰ নেজৰ কাহিনী

-       কোকিল শইকীয়া

---

 

১৯২৫ চনত ফিলিপিন দ্বীপত জন ফীমেনৰ লেন্সত পাঁচ ইঞ্চি এডোখৰ নেজৰ সৈতে এজন ট্ৰাইবেল পুৰুষৰ ছবি।

এখন দেশত ৰাৱণ হুছেইন নামৰ এজন গৰু মাংসৰ বেপাৰী আছিল । সি সদায় তাৰ দোকানত এটাকৈ গৰু কাটি বিক্ৰি কৰিছিল। গৰু বিক্ৰি কৰি সি ধুনীয়াকৈ তাৰ ঘৈণীয়েক আৰু ল’ৰা-ছোৱালী হালৰ লগত সুখে-সন্তোষেৰে খাই বৈ আছিল । এদিন সি কাটিবৰ বাবে যিটো গৰু কিনি আনিছিল সেই গৰুটোৰ নেজডাল আছিল বহুত দীঘল । সি যি ঘৰ মানুহৰ পৰা সি  গৰুটো কিনি আনিছিল সেই মানুহ ঘৰত গৰুটোৰ দীঘল নেজডাল চাবলৈকে ওচৰৰ গাঁওবোৰৰ পৰা মানুহ আহিছিল । কিন্তু গিৰিহঁতৰ ঘৰৰ আৰ্থিক অনাটনৰ বাবে যেনিবা গৰুটো আহি এই গৰু বেপাৰী জনৰ হাতত পৰিলহি । গৰুটো বৰ ওখ পাখ পালোৱান নাছিল যদিও গৰুটোৰ নেজডাল গৰুটোতকৈ কেইবাগুণ  দীঘল আছিল । নেজৰ আগত আছিল একোছা ফিৰফিৰিয়া বিশাল চুলি। গৰুটোৰ নেজডাল ইমানেই দীঘল আছিল যে গৰুটোৰ নেজডালৰ আগত খুঁটি এটা বান্ধি গৰুটো এৰাল দিব পৰা গৈছিল ।

 

বেপাৰীয়া দোকানত গৰুটো কাটি নেজডাল ঘৰলৈ লৈ গুচি আহিল । নেজডাল আনি তাৰ ঘৰৰ ড্ৰয়িং ৰুমত ওলোমাই থ’লে । যেতিয়া সিহঁতৰ ঘৰলৈ কোনোবা আলহী আহে আৰু ড্ৰয়িং ৰুমৰ দেৱালত ওলমি থকা সেই প্ৰকাণ্ড নেজডাল দেখি আচৰিত হয় আৰু ভাবে - ইমান দীঘল নেজ কি জন্তুৰ হ’ব পাৰে । আলহীয়ে তাক প্ৰশ্ন কৰে । সি কয়, সেইডাল তাৰ পূৰ্বপুৰুষৰ নেজ । মানুৱ জাতিৰ পূৰ্বপুৰুসকলৰ নেজ আছিল । বিৱৰ্তন হৈহে নেজডাল নোহোৱা হ’ল । সি মানুহক কয়- আজিৰ মানুহৰ যেনেকৈ হাতত দামী ঘড়ী, অলংকাৰ, মুখত গোঁফ, আদি সন্মানৰ বস্তু, ঠিক তেনেকৈয়ে আগৰ সেই নেজ থকা মানুহৰ নেজডালেই আছিল বিৰাট সন্মানৰ বস্তু । যাৰ নেজডাল দীঘল, নোমাল, শকত আছিল সিয়েই সন্মানীয়, বীৰ্য্যবান, বলবান । নেজেই আছিল ব্যক্তিত্বৰ পৰিচয় আৰু আধাৰ । নেজৰ গঠন ভাল হোৱা মানুহে সমাজত সদায় আগস্থান পাইছিল । নেজ চুটি মানুহৰ সমাজত বৰ এটা সন্মান নাছিল । নেজ নাইকীয়া ল’ৰালৈ কোনো ছোৱালী নাহিছিল । নেজ নাইকীয়া সন্তান জন্ম হ’লে মাক-বাপেকে পূৰ্ব জন্মত কি পাপ কৰিছিলোঁ বুলি সন্তাপিত হৈছিল । মুঠৰ ওপৰত মানুহৰ মগজতকৈও নেগুৰডালৰ হে গুৰুত্ত্ব বেছি আছিল । সম্ভোগত পত্নীক সুখ দিব পাৰক নোৱাৰক কথা নাই, কেৱল নেজ ঠিক হ’লে পত্নী তাতেই সুখী আছিল ।  এজন ভাল নেজৰ গৰাকীক পাবলৈ আবিয়ৈ ছোৱালীবোৰে সোমবাৰে সোমবাৰে মন্দিৰত সেৱা সৎকাৰ কৰিছিল  । আনহাতে মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত আকৌ নেজ চুটি বা নেজহীন মহিলাক হে বেছি মান্য বুলি গণ্য কৰা হৈছিল । নেজ দীঘল ছোৱালীৰ কাষ সাধাৰণতে কোনো ল’ৰা নাচাপিছিল । যিবোৰ ল’ৰা নেজহীন আছিল আৰু নেজৰ গঠন যিবোৰ ল’ৰাৰ একেবাৰে  চুটি আছিল সেইবোৰ ল’ৰাৰ ভাগত হে পৰিছিলগৈ নেজ দীঘল ছোৱালীবোৰ ।

 

        নেজ আছিল পুৰুষৰ পুৰুষত্বৰ প্ৰতীক । সেয়ে মানুহে তেল টেঙা ঘঁহি নেজবোৰ বৰ প্ৰতিপাল কৈ ৰাখিছিল । নেজ চুটি পুৰুষসকল মনে মনে বেজ-কবিৰাজৰ ওচৰলৈ গৈছিল । ৰাস্তাৰ কিনাৰত বহা আয়ুৰবেদিক ঔষধৰ দোকানৰ পৰা মনে মনে দৰৱ আনিছিল। কবিৰাজৰ দৰৱত কিছুমানৰ নেজৰ গঠন ঠিক  হৈছিল আৰু আন কিছুমানৰ হোৱা নাছিল । প্ৰতিবছৰে একোখন দেশত নেজৰ প্ৰতিযোগীতা হৈছিল । দেশৰ সবাতোকৈ নেজ দীঘল, শকত, নোমাল পুৰুষজনক মিষ্টাৰ ইণ্ডিয়া, মিষ্টাৰ আমেৰিকা সন্মান প্ৰদান কৰা হৈছিল । মানুহৰ নেজকলৈ কোনোবাই কথা ক’লে বিৰাট হাই কাজিয়া হৈছিল । সভাই সমিতিয়ে এখন চাইন বোৰ্ডত ডাঙৰকৈ লিখা আছিল- ‘নিজৰ নেজৰ ওপৰত চকু দিব ’, ‘আপোনাৰ নেজৰ হানি-বিঘিনিৰ বাবে কমিটি দায়ী নহয়’ । নেজ চুটি কিছুমান চকুচৰহা পুৰুষ নেজ দীঘল পুৰুষসকলক দেখি বিৰাট জ্বলিছিল আৰু তেওঁলোকৰ নেজ ধ্বংস কৰিবলৈ না না কৌশল ৰচনা কৰাত লাগিছিল । নেজ চুটি পুৰুষসকলে কিছুমান দল খুলি লৈছিল আৰু নেজ দীঘল ব্যক্তিক অকলে পালে অপহৰণ কৰি নি নেজডাল কাটি পঠাই দিছিল । নেজক লৈ চলিছিল অসংখ্য লবী। নেজ কটা পুৰুষ লোকচক্ষুত হাঁহিয়াতৰ আৰু পুতৌৰ পাত্ৰ হৈ পৰিছিল । আকৌ কিছুমান নেজ চুটি আৰু নেজহীন মানুহে সমাজত তেওঁলোকৰ সমঅধিকাৰ আৰু সমমৰ্যদাৰ বাবে আন্দোলন চলাইছিল , সজাগতা সভা পাতিছিল । কিছুমান নেজ চুটি পুৰুষে নেজহীন আৰু নেজ চুটি পুৰুষৰ বাবে ‘ৰিজাৰ্ভেচন’ দাবী কৰইছিল । তেওঁলোকৰ লগত নেজ দীঘল মহিলা সকলেও যোগ দিছিল ।

        নেজ দীঘল পুৰুষসকলৰ ঘৈণীবোৰে গিৰিয়েক ঘৰৰ পৰা ওলাই গ’লেই যাতে আকৌ কুশলে নেজ সহিতে ঘৰ আহি পায়হি তাৰ বাবে ঘৈণীয়েক বোৰে ঈশ্বৰক প্ৰাৰ্থনা জনাইছিল । গৰ্ভাৱস্থাত এটা লোক-উৎসৱৰ প্ৰচলন আছিল । সেই উৎসৱত গৰ্ভৱতী মহিলাই নেজ দীঘল পুৰুষ আৰু নেজহীন মহিলা সকলক আমন্ত্ৰণ কৰি দান-দক্ষিণা দি দীঘল নেজৰ ল’ৰা সন্তান বা নেজহীন ছোৱালী সন্তানৰ মনোকামনা কৰিছিল । ফলপ্ৰসু নেজৰ সন্তান পাবলৈ গৰ্ভৱতী সকলক সেই উৎসৱ দিনা বাঘৰ নেজ ভাজি খুওৱা হৈছিল । সেইবাবে সেই উৎসৱৰ কমেও তিনি চাৰি দিন আগে পৰা গাঁৱৰ ডেকাবোৰ মিলি হাবিলৈ বাঘ চিকাৰ কৰিবলৈ গৈছিল । বাঘৰ নেগুৰ খালে সন্তানৰ নেজ ভাল হয় বুলি এটা লোক বিশ্বাস প্ৰচলিত আছিল ।

 

গৰু মাংসৰ বেপাৰীৰ মুখত এই কথা শুনি বহুতে বিশ্বাস কৰিছিল আৰু বহুতে বিশ্বাস কৰা নাছিল । তথাপি ইমান দীঘল এদাল নেজ চাবলৈ দৈনিক গৰু বেপাৰীৰ ঘৰত দূৰ দূৰণি মানুহে ভিৰ কৰিছিলহি যে  বেপাৰী এক প্ৰকাৰৰ চৰ্চিত আৰু জনপ্ৰিয় মানুহ হৈ পৰিছিল সেই নেজদালৰ বাবেই । বহু লোকে পইচা দি নেজ ডাল কিনিবলৈ বিচাৰিছিল । কিন্তু বেপাৰিয়ে কোনো মূল্যৰ বিনিময়ত সেই নেজডাল বিক্ৰী কৰিবলৈ ৰাজী নাছিল । সজাই পৰা কোৱা নেজৰ সেই কাল্পনিক বুৰঞ্জী মানুহক দৃঢ়তাৰে কওতে কওতে সঁচাকৈয়ে বেপাৰীৰ সেই কাহিনীবোৰ সঁচা সঁচা যেন লগা হৈছিল । সি তাৰ নিজৰ ফাঁকিটোক নিজেই ফাঁকি বুলি বিশ্বাস কৰিব নোৱাৰা হৈ পৰিছিল । মাজে মাজে বেপাৰীয়ে এক অদ্ভুত মানসিক দ্বন্দত ভুগিছিল , হাঁহি উঠি গৈছিল তাৰ । সি মাজে মাজে দ্বিধাগ্ৰস্ততাত ভুগিছিল এইবাবে যে সি সঁচাকৈয়ে বাস্তৱত বাস কৰি আছে নে এয়া সি তাৰ কল্পনাত মজি আছে ।

 

        এদিন বেপাৰী ৰাতি দুৰ্ঘোৰ টোপনিত । সপোনত সি দেখিলে হাজাৰ হাজাৰ বান্দৰ সদৃশ আদিম মানুহে তাক বেৰি বেৰি ধৰিছে । তাৰ কাণৰ কাষত টেটুফালি চিঞৰিছে । তাক আঁচুৰিছে । খাওঁ খাওঁ মূৰ্তিকে বেৰি ধৰিছে । তাৰ ওপৰত চলিছে নিৰ্মম অত্যাচাৰ । ৰাতিপুৱা সাৰ পাই সি বিছনাৰ পৰা উঠিব খুজি সি তাৰ পায়ু পথৰ ওপৰৰ হাড় টুকুৰাত এক অসহ্য বিষ । এটা টেমুনা বাহিৰ হৈছে পায়ু পথৰ ওচৰত । সন্ধিয়ালৈ টেমুনাটো ফুটি ঘাঁ এডোখৰ হৈছে । যেন এটা কেঁচা ফোঁহা । পিছদিনা ৰাতিপুৱা আকৌ বিছনাৰ পৰা উঠিবলৈ লৈ ৰাৱণ হুছেইনে অনুভৱ কৰিছে তাৰ এডাল নেজ গজি উঠিছে। নেজৰ এই কথকজনে এতিয়া চুটুকাটো পাইছে।